rysunki chorych na schizofrenię
Dotyczy to szczególnie osób cierpiących na choroby psychiczne, w tym jedną z najcięższych – schizofrenię. Według statystyk w 2019 r. liczba pacjentów z rozpoznaną schizofrenią
Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię - przegląd badań i mechanizmy psychologiczne 655-670; Podstawy teoretyczne treningu metapoznawczego dla chorych na schizofrenię 671-682; Trening metapoznawczy dla chorych na schizofrenię. Opis metody i doświadczeń klinicznych 683-692
Czasopismo korzysta ze wsparcia Skarbu Państwa w ramach programu Rozwój Czasopism Naukowych (RCN) Projekt nr RCN/SN/0610/2021/1 realizowany w latach 2022-2024 Całkowita wartość zadania: 490 000 PLN Kwota dofinansowania z MEiN: 100 000 PLN Cele zadania: Wydanie w trybie Open Access w internecie wersji anglojęzycznej i polskojęzycznej 12 kolejnych zeszytów czasopisma Psychiatria Polska
Obserwuj nas na Google News. Działające przez długi czas zastrzyki są dobrodziejstwem dla osób chorych na schizofrenię i chorobę afektywną dwubiegunową. Gwarantują lepsze wyniki leczenia, zwłaszcza jeśli są podawane w pierwszej fazie choroby – wskazują psychiatrzy. Lek Rykindo zatwierdziła do obrotu amerykańska Agencja
Zastosowanie klozapiny w połączeniu z innymi lekami przeciwpsychotycznymi u chorych na schizofrenię oporną na leczenie Wprowadzenie Schizofrenia to ciężka choroba psychiczna, której objawy obejmują: halucynacje (wrażenia które wydają się realne, ale są wytworzone przez umysł chorego), urojenia (nierealistyczne przekonania) i
Single Vs Dual Voice Coil Subwoofers. Schizofrenia Przewlekła i degradująca choroba psychiczna związana z nieprawidłowościami w budowie i funkcji mózgu, dezorganizacją mowy i zachowania, urojeniami i halucynacjami. – na schizofrenię choruje, co setny człowiek – typowy schizofrenik to mężczyzna 20-25 lat, kobieta 26-35 lat. – 10% chorych ginie śmiercią samobójczą – choroba nawracająca o dużym obciążeniu społecznym Kryteria diagnostyczne DSM- IV KLUCZ 1 „ 4 A” *afektu zblednięcie *asocjacji utrata *ambiwalencja *autyzm KLUCZ 2 Dwa lub więcej objawów z listy podanej niżej trwające, co najmniej miesiąc (lub mniej, jeżeli były efektywnie leczone) *urojenia *omamy *zdezorganizowane wypowiedzi *zdezorganizowane lub katatoniczne zachowanie *objawy negatywne Znaczące pogorszenie funkcjonowania socjalnego lub zawodowego Objawowe kryteria ICD – 10 G1 i co najmniej jeden z poniższych objawów w epizodzie psychozy (minimalny czas trwania 1 miesiąc)*echo myśli*urojenia wpływu*omamy słuchowe o treściach dyskutujących, komentujących*uporczywe urojenia o treściach dziwacznych Lub G1, z co najmniej 2 z poniższych objawów w epizodzie psychotycznym, (jeśli trwają, co najmniej miesiąc i towarzysza im urojenia bez treści afektywnej)*utrwalone omamy*niespójne lub zdezorganizowane wypowiedzi*zachowanie katatoniczne*objawy negatywne- związane z deterioracją,- jedn. procesy organiczne i schizofrenia Objawy kognitywne – urojenia: *charyzmatyczne *kontroli * prześladowcze *odnoszące *owładnięcia, oddziaływania *odsłonięcia Formalne zaburzenia myślenia *luźne skojarzenia (zbaczanie, przeskok myślowy, ubóstwo treści) *dźwięczenie *neologizmy (zlepki pojęciowe, „zwierzęto nakarmialność”) * rozkojarzenie – wątki myślowe przeskakują Zaburzenia percepcji – Omamy: * słuchowe * wzrokowe *dotykowe * pseudohalucynacje *halucynacje psychiczne (wrażenie nasyłania myśli) Objawy emocjonalne *płaski afekt * niedostosowanie afektywne *anhedonia Objawy behawioralne – zaburzenia ekspresji i emocji: *utrata motywacji *izolacja emocji Postacie schizofrenii Paranoildalna *omamy i urojenia * brak formalnych zaburzeń myślenia * lepsze rokowanie * późniejszy początek * prześladowczość … – im mózg młodszy tym bardziej podatny na dezintegrację Katatoniczna * zaburzenia zachowania ruchowego w postaci hipokinetycznej – złożone ruchy spowolnione aż do stuporu katatonicznego (nie mruga, nie je) * Atawizmy – znieruchomienie aktywności ruchowej * stupor schizofreniczny * giętkość woskowata – podniesiemy rękę osobie chorej to będzie tak trzymać * stereotypie – stereotypowe ruchy np. kiwanie się jak w chorobie sierocej * negatywizm czynny – aktywne przeciwstawianie się * negatywizm bierny – leżenie bez ruchu * zespół poduszki powietrznej – głowa nad poduszką utrzymywana jest cały czas, ręka podniesiona zwisa w powietrzu w postaci hiperkinetycznej * zryw katatoniczny * duża aktywność * pobudzenie psychoruchowe, nie jest nacechowane na zrobienie krzywdy) Zdezorganizowana (hebefreniczna) * dezorganizacja myślenia, afektywna, zachowania * złe rokowanie * wczesny wiek * humor wisielczy na smutno * arogancja, cynizm, głupkowate polemiki, bez wstydu Niezróżnicowana Pacjent nie spełnia kryteriów pozostałych zaburzeń * postać prosta: objawy osiowe bez innych charakterystycznych * autyzm- zaburzony kontakt ze światem, rozmawiają, ale nie „trafiają świat” * autyzm bogaty/ pusty Fazy psychozy – Fazy terapii Ostra – objawy psychotyczne – cele terapii: zapobieganie objawom zagrażającym pacjentowi i jego otoczeniu, uzyskanie kontroli nad zachowaniem, redukcja objawów, a w efekcie szybki powrót do normalnego poziomu funkcjonowania Niebezpieczeństwa- samobójstwo Stabilizacja – pierwsza 6 miesięcy od początku epizodu psychotycznego, w czasie której dochodzi do stopniowej redukcji objawów ostrych – cele terapii to wczesne zapobieganie nawrotów psychozy, readaptacja pacjenta do środowiska, dalsza redukcja objawów, utrata remisji Remisja – objawy psychotyczne są minimalne lub nieobecne – terapia to poprawa funkcjonowania i minimalizacja ryzyka powrotu Diagnoza – Faza prodromalna – izolacja, pogorszenie funkcjonowania w sferze zawodowej, domowej, dziwne zachowania, mówienie do siebie, zaniedbanie higieny, dziwne wypowiedzi, przekonania, zblednięty afekt, dziwaczne doznania zmysłowe, – Aktywna – wyraźny obraz psychopatologiczny Rokowanie *10% – zejście niekorzystne, ciągła hospitalizacja *1/3 remisje, około co 5 lat objawy *60% przebieg epizodyczny, co 2-3 lata Czynniki biologiczne GENETYCZNE – np. chromosom 5 lub 13, nie zawsze to jest regułą, ale uszkodzenia ich współwystępują z nią – jeśli matka jest zdrowa to 1% szans na zachorowanie – jeśli jest schizofreniczką, to prawdopodobieństwa wzrasta do 10% Badanie bliźniąt Jednojajowe chorowały z częstotliwością powyżej 50% ryzyka zachorowania we dwoje; 2 – jajowe kilkanaście % (Kety 1968) Obecnie: MZ>DZ: 6-17% DZ; 28- 48% MZ Badanie adopcyjne: krewny biologiczny- krewny adopcyjny Biologiczni krewni probantka – 8,9% corcondance Adopcyjni krewni probanta – 1,9 % concordance CZYNNIKI OKOŁOPORODOWE Osoby chore na schizofrenię pochodziły z rodzin schizotypowych; w tych rodzinach okołoporodowe urazy były częstsze, stąd więcej komplikacji, większe obciążenie ryzykiem INFEKCJE – zaobserwowano tendencję, gdy II trymestr przypadał wiosną lub na jesieni, osoby częściej zapadały na schizofrenię, oznaczałoby to, że infekcje sezonowe również mają wpływ – infekcje w II trymestrze ciąży: kora się formułuje – w okresie dojrzewania traci dużo synaps człowiek; na 1 neuron przypada 10 – 100 tysięcy synaps; gdy połączeń jest za dużo, zostają przeczesane CZYNNIKI ALERGICZNE – toksoplazmoza u schizofreników występuje częściej – mają częstszy kontakt z kotami PATOGENEZA – UKŁAD LIMBICZNY- EMOCJE – PŁATY CZOŁOWE – TEORIA HIPOFRONTALITY – PŁATY SKRONIOWE – OMAMY SŁUCHOWE – ZWOJE PODSTAWY- ZABURZENIA RUCHOWE KONCEPCJA NEUROROZWOJOWA (Weinberg, Lisiecka) – o tworzeniu prawidłowej piętrowej struktury mózgowej – migracja komórek – II trymestr ciąży – wojna radziecko – fińska, głód w Holandii, II wojna światowa, – kobiety w ciąży, które dowiedziały się o śmierci mężczyzn – infekcje wirusowe, pora urodzin (wiosna i zmiany poprzedzone epidemią grypy) – wiek dojrzewania – apoptoza, pruning, odsłonięcie deficytów – w okresie przed 22 r. ż. poziom BDNF czynnik tropowy, nieprawidłowe formy Valina i Metionina (płaty czołowe rozwijają się do 22 r. ż.) – 41 – 44 lat – człowiek nabywa umiejętności, których wcześniej nie miał, nie ma już takiej emocjonalności *Znaczenie układu dopaminergicznego, układu mezolimbicznego, mezokortykalnego -ruch -motywacja -aktywność, inicjatywa -odczucia hedonistyczne -kontrola hormonalna -pamięć robocza Liczba neuronów dopaminergicznych nie osiąga miliona i potem opada. Schizofrenia jako globalna choroba tożsamości. Organizacja pozioma – lateralizacja (- patologia bierze się ze złej synchronizacji półkul (łączenie tego w językowe i spostrzeżeniowe) – krewni osób chorych na schizofrenię są często wybitni pod kątem twórczości – 100 000 lat – odłączenie Australii od Europy – ludzie, którzy zostali w Australii tak samo często chorują jak inni – procent rozproszenia – chromosom X (Crow 1898) – objawy Schneiderowskiego- wytwórcze objawy: *urojenia owładnięcia *urojenia oddziaływania *urojenia odsłonięcia pseudohalucynacje *halucynacje psychiczne Zespół paranoidalny Objawy: rozpad osobowości; dezintegracja składników emocjonalnych, poznawczych i motywacyjnych, nieusystematyzowane urojenia, tj. najczęściej: – odsłonięcia (otoczenie zna myśli chorego), – odnoszące, czyli ksobne (odnoszenie do siebie różnych obojętnych zjawisk i faktów), – wpływu (nasyłania, wykradania myśli, kierowania jego przeżyciami lub zachowaniem), – prześladowcze i wielkościowe, – zmiany osoby chorego (uważa, że jest kimś innym niż w rzeczywistości), – działania związane z realizacją urojeń, – omamy (halucynacje) najczęściej słuchowe, ale nierzadko węchowe, smakowe, trzewne, pseudohalucynacje (wyobrażenia zlokalizowane w przestrzeni wewnętrznej, przeżywane jako obce), rzadziej omamy wzrokowe, formalne zaburzenia myślenia: – dereizm – oderwanie myślenia od rzeczywistości, – myślenie paralogiczne – zaburzenia logiki myślenia, – rozkojarzenie – zaburzenia toku myślenia, – ilościowe zaburzenia toku myślenia: otamowanie, natłok myśli. Uwaga: W odróżnieniu od objawów zaburzeń świadomości zachowane zostają formy gramatyczne. Zespół paranoiczny Objawy: zwarte, usystematyzowane urojenia, najczęściej o treści wielkościowej, prześladowczej, pieniaczej i zazdrości, działania zgodne z urojeniami, utrzymana integracja osobowości, pewne respektowanie przyjętych norm społecznych. Uwaga: W zespole paranoicznym nie obserwuje się cech rozpadu osobowości i chaotyczności charakterystycznej dla zespołu paranoidalnego.
Schizofrenia dopada ludzi w każdym wieku. Fot. / Opublikowano: 23:17Aktualizacja: 18:43 Schizofrenia należy do grupy chorób psychiatrycznych. Występuje ona u obu płci, najczęściej pierwsze objawy występują u osób w wieku 20–30 lat. Jest to choroba przewlekła, wymagająca leczenia farmakologicznego i terapeutycznego. Nasilenie dolegliwości bywa różne, czasem uniemożliwia funkcjonowanie w społeczeństwie. Schizofrenia – co to za choroba?Schizofrenia – przyczynyRodzaje schizofreniiSchizofrenia – objawy chorobyObjawy schizofrenii u dzieciSchizofrenia – przebieg chorobyJak rozpoznać schizofrenię?Schizofrenia – leczenie Schizofrenia – co to za choroba? Schizofrenia to choroba z grupy schorzeń psychiatrycznych, której głównymi objawami są omamy i urojenia, chociaż towarzyszą jej również zmiany nastroju. Szacuje się, że dotyczy około 1 proc. populacji, a zachorowalność u kobiet i mężczyzn jest podobna. Słowo schizofrenia wywodzi się z greki. Schizis oznacza rozszczepienie, natomiast słowo phren może być tłumaczone jako rozum. W zasadzie połączenie znaczeń tych dwóch słów odzwierciedla istotę choroby. Jej przebieg może być łagodny lub bardzo ciężki, uniemożliwiający funkcjonowanie. Pierwsze objawy schizofrenii pojawiają się u osób w wieku 20–30 lat, choć obserwowane są czasem objawy schizofrenii u dzieci i u osób starszych. Ze względu na towarzyszące jej objawy, zwłaszcza przy ich znacznym nasileniu, funkcjonowanie chorego w społeczeństwie jest niemożliwe, gdyż może on stanowić zagrożenie dla siebie i innych. Leczenie schizofrenii w dużej mierze opiera się na farmakoterapii, jednakże dobór odpowiednich leków i tolerowanie ich przez chorych jest bardzo różne, w związku z czym często mija wiele miesięcy, zanim pojawią się pierwsze sukcesy terapeutyczne. Udowodniono, że u schizofreników w jednej części mózgu dopamina znajduje się w nadmiarze, a w innej jest jej za mało. Zbyt duża ilość tego neuroprzekaźnika może powodować, że osoba, u której taka anomalia występuje może mieć problem z odbieraniem bodźców z zewnątrz. Zakłócenie odbierania bodźców zewnętrznych prowadzi do zaburzeń funkcjonowania i rozpadu osobowości chorego. W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję: Odporność Naturell Immuno Hot, 10 saszetek 14,29 zł Odporność Naturell Ester-C® PLUS 100 tabletek 57,00 zł Odporność, Good Aging Naturell Selen Organiczny 200 µg, 365 tabletek 73,00 zł Odporność Naturell Immuno Kids, 10 saszetek 14,99 zł Odporność, Beauty Naturell Cynk Organiczny + C, 100 tabletek 12,99 zł Niestety, nie do końca wiadomo, co powoduje tę chorobę. Czynniki, które bez wątpienia bierze się pod uwagę są genetyczne, biologiczne, środowiskowe oraz psychologiczne. Jak w przypadku większości schorzeń psychiatrycznych, nie udało się określić jednej, konkretnej przyczyny schizofrenii, która odpowiadałaby za rozwój choroby. Najwięcej jest dowodów na poparcie tzw. teorii wieloczynnikowej przyczyn schizofrenii. Mówi ona o współdziałaniu czynników genetycznych, wewnątrzmacicznych, hormonalnych i środowiskowych. Za czynniki wewnątrzmaciczne uważa się przede wszystkim infekcje w łonie matki, jak również wszelkie stany prowadzące do niedotlenienia tkanki mózgowej płodu podczas ciąży i porodu. Na schizofrenię narażone są osoby, które podczas przyjścia na świat doznały komplikacji w wyniku których doszło do niedotlenienia mózgu. Czynniki hormonalne to przede wszystkim nieprawidłowości w syntezie i wydzielaniu neuroprzekaźników w obrębie układu nerwowego. Za główny czynnik, sprzyjający w pewnym sensie rozwojowi schizofrenii, uważana jest dopamina. Czynniki środowiskowe wiążą się z psychicznym i fizycznym molestowaniem w dzieciństwie oraz brakiem akceptacji otoczenia. Często pojawia się pytanie: „Czy schizofrenia jest dziedziczna?”. Do tej pory nie udało się wyselekcjonować konkretnych genów czy sposobu dziedziczenia, który miałby jakiś schemat. Wiadomo jednak, że schizofrenia częściej rozwija się u tych, którzy w rodzinie mają osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne. U osób, u których oboje rodziców chorowało na schizofrenię, ryzyko wystąpienia choroby wynosi aż 46 proc. Ponadto ryzyko wystąpienia schizofrenii u bliźniaka osoby ze zdiagnozowaną chorobą wynosi aż 50 proc. Rodzaje schizofrenii Schizofrenia to schorzenie o bardzo zróżnicowanej manifestacji klinicznej, Wyróżnia się następujące rodzaje schizofrenii: Schizofrenia paranoidalna Schizofrenia paranoidalna jest najczęściej diagnozowanym rodzajem schizofrenii (szacuje się, że występuje u ok. 65 proc. wszystkich pacjentów z tym schorzeniem psychicznym). Jak rozpoznać, czy to schizofrenia paranoidalna? Objawy schizofrenii paranoidalnej to przede wszystkim różnego rodzaju omamy, przy czym dominują omamy słuchowe. Chory ma wrażenie, że jest prześladowany lub prowadzony jest wobec niego spisek. Na skutek tych urojeń na podstawie przypadkowych wydarzeń i uczestniczących w nich obcych ludzi zaczyna tworzyć własne teorie. W prawie każdym z nich dopatruje się osoby śledzącej go lub chcącej mu zrobić krzywdę. Urojenia hipochondryczne także nie należą do rzadkich. Schizofrenik sam diagnozuje sobie choroby (na ogół te śmiertelne) i potrafi w oparciu o swoje podejrzenia nawet codziennie chodzić do lekarza. Schizofrenia prosta Schizofrenia prosta jest schorzeniem bardzo trudnym do diagnozy. W przebiegu przypomina czasami epizody depresyjne. Na początkowym etapach choroby obserwuje się stopniowe wycofywanie się z życia społecznego. Chory rzadziej spotyka się w gronie rodziny i przyjaciół oraz stroni od rozrywkowych spotkań poza domem. Więcej czasu spędza wyłącznie w swoim towarzystwie, zamknięty w czterech ścianach. Zaczyna być nieufny wobec otoczenia. Nie trudno zatem o posądzenie go o depresję. Charakterystyczny jest brak występowania omamów, stwierdzana jest natomiast apatia, brak woli działania, lękliwość czy agresja. Schizofrenia katatoniczna Schizofrenia katatoniczna cechuje się występowaniem stanów osłupienia lub wprost przeciwnie – pobudzenia. Osoby dotknięte tą postacią schizofrenii unikają kontaktów społecznych, są bardzo milczący i zdystansowani, zastygają w bezruchu. Takie osłupienie katatoniczne może gwałtownie transformować do nadmiernego pobudzenia, podczas którego chory wykonuje chaotyczne gesty. Schizofrenia hebefreniczna Ta postać schizofrenii wyróżnia się silnie zaznaczona niespójnością zachowania, brakiem emocji lub występowaniem reakcji uczuciowych nieadekwatnych do działających bodźców. Absurdalne zachowania mogą mieć charakter nagłego wybuchania śmiechem, nieodpowiedzialnymi zachowaniami, brakiem dbałości o higienę osobistą. Najczęściej schizofrenia hebefreniczna diagnozowana jest w wieku młodzieńczym. Schizofrenia rezydualna W przebiegu schizofrenii rezydualnej nie występują takie objawy schizofrenii jak omamy, stwierdzane jest natomiast upośledzenie komunikacji niewerbalnej (kontakt wzrokowy, mimika), apatię, spłycenie emocjonalne, brak dbałości o wygląd zewnętrzny i higienę oraz ograniczenie aktywności życiowej. Schizofrenia – objawy choroby Sposób, w jaki objawia się schizofrenia może różnić się w zależności od postaci choroby. Jako że schizofrenia nie należy do chorób jednorodnych, a czynników ją wywołujących może być wiele, objawy także nie są specyficzne dla tej choroby psychicznej. Objawy schizofrenii dzieli się symptomy wytwórcze (inaczej zwane pozytywnymi), objawy negatywne schizofrenii oraz poznawcze. Gdy rozwija się schizofrenia, objawy pozytywne obejmują: omamy słuchowe, wzrokowe, dotykowe i smakowe; szczególnie niebezpieczne są omamy słuchowe, przyjmujące postać głosów nakłaniających do popełnienia samobójstwa, urojenia prześladowcze, gdy chory ma wrażenie, że otoczenie naśmiewa się z niego, podsłuchuje, śledzi a nawet chce go zabić, urojenia odsłonięcia, polegające na odczuciu chorego, że inne osoby znają jego myśli i przedstawiają je całemu światu, urojenia oddziaływania, gdy doświadczający ich chory ma wrażenie, że jego zachowanie, myśli i ciało pozostają pod kontrolą osób trzecich. Choremu wydaje się, że widzi coś, czego w rzeczywistości nie ma. Z kolei objawy negatywne schizofrenii polegają na stopniowym zaniku czynności życia codziennego. Chory zaczyna prowadzić inne życie niż dotychczas, bardziej zamknięte i samotnicze. Typowe jest izolowanie się od znajomych, porzucanie hobby i zainteresowań czy też brak zainteresowania swoim zdrowiem i wyglądem. Objawy schizofrenii to także zaburzenia poznawcze – pogorszenie pamięci i zdolności koncentracji, a także dezorganizacja psychiczna, czyli problemy ze zrozumieniem otoczenia i zachowań innych ludzi. Ponadto w przebiegu schizofrenii mogą pojawić się zaburzenia afektu – zakłócenia nastroju i stany depresyjne pojawiające się w odpowiedzi na urojenia i halucynacje. Objawy schizofrenii zaburzają spójność integracji pomiędzy zachowaniem, myśleniem i emocjami. Każdy chory ze zdiagnozowaną schizofrenią może jednak przechodzić ją w zupełnie inny sposób. Stopnie zaawansowania choroby są także niejednorodne. Objawy schizofrenii u dzieci Pierwsze objawy schizofrenii u dzieci mogą pojawić się już przed 13 rokiem życia. Mówi się wówczas o schizofrenii o bardzo wczesnym początku. Rozpoznanie wczesnych objawów schizofrenii dziecięcej nie jest łatwe, ponieważ łatwo je pomylić z młodzieńczym buntem. Do powszechnych symptomów należą bowiem wycofanie emocjonalne oraz unikanie kontaktów z rówieśnikami i bliskimi członkami rodziny. Im wcześniej dojdzie do rozpoznanie choroby, tym większe szanse na wyleczenie. Objawy schizofrenii u dzieci znacznie częściej dotykają chłopców niż dziewczynki. Do 6 roku życia u dzieci nie obserwuje się urojeń. W tak młodym wieku procesy myślowe nie są jeszcze w pełni rozwinięte i dojrzałe. Powyżej 7 roku życia mogą pojawić się u dziecka objawy identyfikacji z przedmiotem lub zwierzęciem (często z kreskówki lub czytanej książki). Maluch w wieku przedszkolnym często nie rozróżnia fikcji od rzeczywistości. Dopiero u starszych dzieci, po ukończeniu 10 roku życia, mogą pojawić się zachowania świadczące o przekonaniu, że chory jest śledzony i prześladowany. Dziecko może uskarżać się rodzicom, że w szkole toczy się przeciw niemu spisek i zaczyna mieć obsesję na tym punkcie. Objawy negatywne schizofrenii u dzieci są zbliżone do tych występujących u ludzi dorosłych. Maluch staje się wycofany społecznie oraz spowolniony psychoruchowo. Powoli też zamyka się w swoim świecie i przestaje okazywać emocje, a ulubione dotychczas zabawy przestają go interesować. Schizofrenia – przebieg choroby Schizofrenia wyróżnia się występowaniem trzech faz choroby, które zaobserwować można u każdego chorego. Faza pierwsza to tzw. faza zwiastująca, gdy nie można jeszcze zaobserwować typowych objawów schizofrenii, występują natomiast zmiany nastroju. Chory może ograniczyć kontakty społeczne, traci zainteresowanie otoczeniem. Gdy choroba zostanie rozpoznana na tym etapie, możliwe jest zahamowanie rozwoju choroby i jej nawrotów. W fazie drugiej schizofrenii pojawiają się objawy schizofrenii, zwłaszcza halucynacje i omamy. Nasilenie objawów jest na tyle duże, że uniemożliwia funkcjonowanie chorego – schizofrenik wymaga wówczas hospitalizacji. Natomiast po leczeniu, w fazie trzeciej choroby dochodzi do stopniowego ustępowania objawów i powrotu do normalności. Ta faza schizofrenii może trwać wiele lat i mogą jej towarzyszyć nawroty choroby. Jak rozpoznać schizofrenię? W przypadku schizofrenii, rozpoznanie stawiane jest w oparciu o występowanie charakterystycznych objawów. W jaki sposób może być zdiagnozowana schizofrenia? Test na schizofrenię dostępny w internecie pozwala wykryć niepokojące objawy zachowania i odczuć, które mogą być podstawą do przyszłej diagnostyki lekarskiej. Gdy objawy schizofrenii potwierdza test, należy zgłosić się na konsultację do psychiatry. Rozpoznanie choroby nie jest łatwe, ponieważ rozpoczyna się ona najczęściej w okresie dojrzewania, co utrudnia odróżnienie objawów buntu młodzieńczego od epizodów schizofrenicznych. U lekarza psychiatry rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej i innych rodzajów schizofrenii nie należy do łatwych diagnoz. Rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej dokonuje się w oparciu o wywiad z pacjentem. Często pojawia się u chorego przeczucie, że jest śledzony, prześladowany lub zawiązano wobec niego spisek. Łączy on ze sobą neutralne fakty i na ich podstawie tworzy teorie spiskowe. Wrogów i szpiegów może dopatrzeć się w nieznajomych osobach spotykanych przypadkowo na ulicy czy w sklepie. Podczas diagnozy schizofrenii lekarz może zapytać o występowanie napadów agresji lub stanów depresyjnych. W praktyce psychiatrycznej obserwuje się choroby towarzyszące i zwiększające prawdopodobieństwo występowania schizofrenii. Należą do nich: choroby układu krążenia, cukrzyca czy duża otyłość oraz uzależnienie od środków odurzających, leków nasennych i uspokajających. Schizofrenia – leczenie Leczenie schizofrenii jest procesem długotrwałym, łączącym cechy farmako- oraz psychoterapii. W oparciu o rodzaj zdiagnozowanych objawów schizofrenii podejmuje się leczenie zaostrzeń choroby i zapobieganie jej nawrotom. Nie jest to jednak leczenie jednorodne i obejmować może zarówno farmakologię, jak i psychoterapię. Znacznie rzadziej stosuje się elektrowstrząsy. W terapii ważna jest przede wszystkim chęć podjęcia terapii oraz świadomość rangi problemów. Pomocne okazuje się również włączenie najbliższych członków rodziny w cały proces leczenia. Umacnia to chorego i daje mu poczucie wsparcia oraz bezpieczeństwa. Neuroleptyki należą do skutecznych leków przeciwpsychotycznych, które pacjent może przyjmować nawet całe życie. Leki te blokują receptory dopaminergiczne, a w przypadku neuroleptyków drugiej generacji – także receptory serotoninergiczne. Gdy rozpoznana zostanie schizofrenia, leki stosowane pomocniczo to leki przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju, leki uspokajające i nasenne. Przy ostrych epizodach schizofrenicznych chory wymaga hospitalizacji w zakładach zamkniętych. Leczenie ambulatoryjne może mieć dwojaki charakter. Pacjenci mogą być umieszczani w oddziałach dziennych lub stacjonarnych, gdzie podlegają rehabilitacji. Takiemu leczeniu poddawani są pacjenci, którzy zmieniają leki bez konsultacji z lekarzem, zapominają o konieczności przyjmowania określonych dawek lub też nie czują się dobrze przy farmakoterapii. Psychoterapia w leczeniu schizofrenii musi być ukierunkowana na konkretnego pacjenta. Organizuje się zarówno sesje indywidualne, jak i grupowe (w zależności od nasilenia objawów). Podczas sesji z psychologiem pacjenci uczą się radzenia sobie z trudnymi emocjami oraz zachowaniem. Psychoedukacja opiera się także na poprawnej identyfikacji początkowych objawów. W związku z tym, że przy schizofrenii obserwuje się występowanie innych chorób oraz uzależnień, obligatoryjne jest leczenie wszystkich jednostek chorobowych oraz porzucenie nawyków np. nadużywania alkoholu lub przyjmowania substancji psychoaktywnych. Skuteczne leczenie schizofrenii jest długie oraz musi być systematyczne. Konieczne są regularne wizyty kontrolne u lekarza specjalisty oraz prowadzenie dziennika, w których chory zapisuje codziennie stany emocjonalne, co pomaga psychologowi podczas terapii. Czy schizofrenię można wyleczyć? Na pewno możliwe jest wyeliminowanie objawów choroby i zminimalizowanie ryzyka jej nawrotów. W tym celu konieczne jest jednak kontynuowanie leczenia przez całe życie. Rokowania w schizofrenii zależą od postaci choroby, jej nasilenia oraz stopnia współpracy pacjenta ze specjalistą. Bibliografia: Raport: Schizofrenia – leki długodziałające dają szansę na poprawę jakości życia chorych i ich opiekunów, Psychiatria, tom 13, nr 2, 116 – 120 Tyszkowska M., Jarema M., Między zdrowiem a schizofrenią, Psychiatria Polska, 2013 Zobacz także Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Justyna Mazur Zobacz profil Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: Polecamy
Gdy miały miejsce zachowania agresywne, no to zachować czujność. choroba chorobą, ale o bezpieczeństwo trzeba zadbać. Z pewnością zależne jest to od stopnia w jakim osoba ta zachowuje tzw. kontakt ze światem. jeśli jej wytwory chorobowe zdominowały życie, a Pan nie wie jak wygląda jej "świat wytworzony", jakie tam panują zasady, normy, to trzeba się mieć na baczności (trochę podobnie jak w nowej, nieznanej sobie kulturze). To czego odradzam, to dyskusje "na argumenty", rozmowy typu "przecież spójrz realnie, to niemożliwe, że..."
Wokół schizofrenii narosło wiele mitów i przekłamań, np. że schizofrenicy cierpią na rozdwojenie jaźni czy rozszczepienie osobowości. Dysocjacja osobowości polega wyłącznie na wyraźnej granicy między sferą uczuć a sferą umysłu. Schizofrenia to poważna choroba psychiczna, polegająca na upośledzeniu postrzegania lub wyrażania rzeczywistości. Najczęściej ludzie kojarzą schizofrenię jako omamy słuchowe, urojenia, dziwaczność zachowań, zaburzenia myślenia i chłód emocjonalny. Jako jednostka nozologiczna zaburzenia schizofreniczne należą do grupy psychoz. Schizofrenia powoduje poważną dysfunkcję społeczną i zawodową. spis treści 1. Przyczyny schizofrenii 2. Objawy schizofrenii Pseudohalucynacje Objawy negatywne schizofrenii Zaburzenia afektu Zaburzenia poznawcze Dezorganizacja psychiczna 3. Rodzaje schizofrenii 4. Diagnozowanie schizofrenii 5. Przebieg schizofrenii 6. Leczenie zaburzeń psychicznych rozwiń 1. Przyczyny schizofrenii Udowodniono, że u osób chorych na schizofrenię dochodzi do nadmiernego wydzielania dopaminy w jednej z części mózgu, natomiast w innym rejonie brakuje tego neuroprzekaźnika. Zbyt duże wydzielanie dopaminy zakłóca sposób, w jaki człowiek czuje i odbiera bodźce ze świata zewnętrznego. Powoduje to, że u osoby chorej na schizofrenię występują omamy słuchowe, wzrokowe. Jeżeli dopaminy jest zbyt mało, pojawia się wówczas apatia, dezorientacja, uczucie osamotnienia i zmęczenia. Zobacz film: "Fakty o zdrowiu - Olej z ryb może zapobiegać schizofrenii?" Schizofrenia łączy się z takim czynnikami ryzyka, jak: dorastanie w centrum miasta; zażywanie narkotyków – przede wszystkim konopi indyjskich czy amfetaminy; choroba psychiczna w rodzinie – jest większe ryzyko zachorowania na schizofrenię, jeżeli choroba występowała u bliskiej osoby spokrewnionej. Jednak nie stanowi to reguły; trauma – może indukować zachorowanie na schizofrenię; niektóre choroby zakaźne Warto zaznaczyć, że stale badana jest kwestia dziedziczenia schizofrenii. Odkryto geny i mutacje, które mogą przyczyniać się do zachorowania na schizofrenię. Czynnikami zwiększającymi ryzyko pojawienia się schizofrenii są także problemy z przebiegiem ciąży i porodem (przykładowo infekcje u matki podczas ciąży, komplikacje okołoporodowe prowadzące do niedotlenienia mózgu). 2. Objawy schizofrenii Do podstawowych objawów schizofrenii zalicza się izolację osoby chorej od bliskich, koncentrację wyłącznie na swoich uczuciach i emocjach, życie własnymi wyobrażeniami. Dodatkowo zachowanie chorego staje się niezrozumiałe dla otoczenia. Występują także zaburzenia asocjacji (zaburzenia myślenia i rozluźnienie procesu kojarzenia), zaburzenia afektu objawiające się zubożeniem i spłyceniem emocjonalnym oraz ambiwalencja. Do charakterystycznych objawów schizofrenii można zaliczyć też występowanie omamów i urojeń, przypisywanie otoczeniu własnych przeżyć, a także zaburzenia pamięci i koncentracji. Można również przyjąć inny podział objawów schizofrenii. W takiej sytuacji można wyróżnić objawy pozytywne, negatywne, zaburzenia afektu, zaburzenia poznawcze i dezorganizację psychiczną. Pseudohalucynacje Jako objawy pozytywne schizofrenii określane są wrażenia i zjawiska wytwarzane przez umysł pacjenta. Pojawiają się omamy wzrokowe, węchowe, smakowe i czuciowe (chory przez zmysły odbiera bodźce, które w rzeczywistości nie istnieją), a także słuchowe (osoba chora słyszy szmery i stukanie, które nie istnieją; mogą pojawić się również głosy, zmuszające chorego do wykonania określonej czynności). Dodatkowo, mogą wystąpić pseudohalucynacje, kiedy osoba chora rozmawia z głosami, które słyszy. Do objawów pozytywnych schizofrenii zaliczane są również urojenia. Chory odbiera pewne sytuacje w sposób niezgodny z rzeczywistością, a także widzi rzeczy które nie istnieją. Osoby próbujące przekonać pacjenta, że rzeczywistość wygląda inaczej niż mu się wydaje, są najczęściej traktowane jako wrogowie. Urojenia można podzielić na: prześladowcze (osoba chora odnosi wrażenie, że jest wyśmiewana i podsłuchiwana; wydaje jej się, że każdy chce ją skrzywdzić); ksobne (choremu wydaje się, że jest stale obserwowany); wpływu (znane też jako oddziaływania; pacjent ma wrażenie jakby był stale pod wpływem innych osób, bądź rzeczy); odsłonięcia (chory ma wrażenie, że inni ludzie nie znają jego myśli i przedstawiają je). Objawy negatywne schizofrenii Objawami negatywnymi schizofrenii nazywane są wrażenia i funkcje zubożające psychikę. Charakterystyczne jest powolne wycofywanie się z uczestniczenia w czynnościach zawodowych lub szkolnych. Osoba chora przestaje się interesować tym, co do tej pory dawało satysfakcję i unika przebywania z innymi osobami (pojawiają się zaburzenia w kontaktach i komunikacji międzyludzkiej). Chory ma również problem z mimiką, gestami i wyrażaniem emocji. Jako negatywne objawy schizofrenii można uznać: apatię, bierność, bezczynność, brak lub ograniczenie własnej woli, brak spontaniczności spowolnienie. Zaburzenia afektu Zaburzenia afektu są bardzo mocno powiązane z występującymi u chorego omamami i halucynacjami. Dodatkowo bardzo często można zaobserwować u pacjenta brak zadowolenia z życia, smutek i żal. Emocje te nie mają związku z rzeczywistymi sytuacjami, często są w odniesieniu do nich sprzeczne (śmiech w sytuacjach smutnych lub poważnych i odwrotnie). W zaburzeniach pojawić się może depresja popsychotyczna, objawiająca się obojętnością, smutkiem oraz utratą radości i zainteresowań. Istotne jest, że mogą pojawić się czyny lub myśli samobójcze, dlatego bardzo ważna jest obserwacja osoby chorej. Rekomendowane przez naszych ekspertów Zaburzenia poznawcze W przypadku zaburzeń poznawczych pojawiają się zaburzenia pamięci i koncentracji. Z trudem przychodzi wykonywanie codziennych czynności, a planowanie dla osoby chorej stanowi duży problem. Dodatkowo, osoba chora bardzo często zapomina co robiła (nawet poprzedniego lub tego samego dnia), a także nie pamięta co usłyszała, przeczytała lub powiedziała. Dezorganizacja psychiczna Osoba chora na schizofrenię ma duży problem ze zrozumieniem zaistniałych sytuacji, zachowań i wypowiedzi innych ludzi. U pacjenta można zauważyć brak adekwatności zachowania w odniesieniu do sytuacji, chaotyczność i dziwaczność. Ma na to wpływ proces myślenia jaki zachodzi u osoby cierpiącej na schizofrenię. 3. Rodzaje schizofrenii Ze względu na różne nasilenie objawów, a także przebieg choroby, można dokonać podziału na różne rodzaje schizofrenii. Wyróżnia się: schizofrenię paranoidalną (występuje przewaga omamów i urojeń); schizofrenię prostą (następuje powolne nasilanie się objawów negatywnych, powodując załamanie); schizofrenię hebefreniczną (mowa osoby chorej jest niezrozumiała, zachowanie jest nieprzewidywalne, chaotyczne i dziecinne); schizofrenię rezydualną (objawy występują przewlekle, mają stabilny charakter; przeważają objawy negatywne); schizofrenię katatoniczną (występują stany osłupienia i pobudzenia, chory najczęściej milczy, zastyga bez ruchu i unika kontaktu z innymi; osłupienie może się nagle przekształcić w pobudzenie, przy którym można zaobserwować bezcelowe i chaotyczne gesty); schizofrenię niezróżnicowaną (nie występuje dominacja pewnej grupy objawów, w przypadku tego rodzaju choroby występuje problem ze zdiagnozowaniem wyżej opisanych postaci schizofrenii). 4. Diagnozowanie schizofrenii Diagnozowanie schizofrenii polega na przeprowadzeniu dokładnego badania psychiatrycznego oraz obserwacji klinicznej i obserwacji objawów. Dodatkowo stosuje się kwestionariusze oceny występowania i stopnia nasilenia symptomów. Nie istnieją badania laboratoryjne ani obrazowe, które mogłyby potwierdzić diagnozę. Badania wykonuje się w celu wykluczenia innych przyczyn zachowania chorego (przykładowo nadużywanie narkotyków lub leków). Podobne objawy mogą wystąpić przy różnego rodzaju chorobach i w różnych stanach, dlatego przed zdiagnozowaniem schizofrenii należy wykluczyć między innymi: nowotwór środkowego układu nerwowego; stwardnienie rozsiane; zaburzenie borderline); zaburzenia afektywne dwubiegunowe; zaburzenia schizoafektywne; choroby metaboliczne; kiłę ośrodkowego układu nerwowego; otępienie; stan po zażyciu substancji psychoaktywnych. 5. Przebieg schizofrenii Schizofrenia może rozpocząć się nagle, a jej obraz nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Schizofrenia może mieć jednak charakter skryty i rozwijać się miesiącami, aż do czasu, kiedy ukaże się w pełnym wymiarze. U każdego człowieka schizofrenia przebiega inaczej. Jednak da się wyodrębnić trzy fazy, wspólne dla wszystkich: faza I – faza zwiastunowa schizofrenii; objawia się zmianami nastroju i zachowania. Jeżeli człowiek odwraca się od społeczeństwa, traci kontakt ze znajomymi, nie wypełnia swojej roli społecznej, przestaje dbać o siebie oraz traci zainteresowania - oznacza to, że może to być początek schizofrenii. Jeżeli rozpozna się ją na tym etapie, możliwe jest wyleczenie bez wystąpienia nawrotów choroby; faza II – faza ostra lub nawrotów objawów schizofrenii. W tej fazie występują urojenia, halucynacje, zmienione myślenie. Nie da się nie zauważyć tych objawów, ponieważ prowadzą one do kryzysu psychicznego. Osoby chore na schizofrenię z objawami psychotycznymi zazwyczaj trafiają do szpitala, gdzie poddawane są terapii; faza III – faza stabilizacji w schizofrenii pojawia się po leczeniu. Chory zaczyna wracać do normalnego stanu, a objawy schizofrenii zaczynają stopniowo ustępować. Jest to faza bardzo często wieloletnia z nawrotami choroby. Wyróżnia się kilka grup osób chorych na schizofrenię: osoby, które mają dłuższy okres remisji – czasu wolnego od objawów schizofrenii. Do tej grupy należy co drugi chory. Faza ta jest przerywana nawrotami choroby. Jak silne i jak częste one będą, zależy od jakości opieki nad chorym na schizofrenię; osoby, które całkowicie wyzdrowiały – takich osób jest bardzo mało. Tylko jednej osobie na cztery udaje się wyjść ze schizofrenii; osoby, które mają ciągłe problemy z objawami schizofrenii – takich osób jest około 10%. U chorych wyzdrowienie jest niemożliwe, a leczenie może jedynie ułatwić w miarę normalne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. 6. Leczenie zaburzeń psychicznych Schizofrenia leczona jest przez całe życie. W przypadku ostrych napadów choroby leczenie musi być prowadzone w szpitalu psychiatrycznym, najczęściej jednak stosuje się leczenie ambulatoryjne. Bardzo ważna jest współpraca pomiędzy lekarzem a pacjentem. W leczeniu schizofrenii stosowane są również: farmakoterapia (stosuje się głównie leki przeciwpsychotyczne, które oddziałują przede wszystkim na pozytywne objawy schizofrenii, dlatego konieczne jest stosowanie również innych form leczenia); psychoterapia]( (w leczeniu schizofrenii wykorzystuje się najczęściej psychoterapię poznawczo-behawioralną, wspierającą, a także treningi funkcjonowania poznawczego; w przypadku młodych osób stosuje się też terapię rodzinną); terapia zajęciowa (osoba chora uczy się radzenia sobie ze schizofrenią i jej skutkami; dostaje wsparcie nie tylko od najbliższych, ale również od innych osób i organizacji ze społeczeństwa); psychoedukacja (może być skierowana do osoby chorej, a także jej rodziny; głównym założeniem jest poszerzanie wiedzy na temat choroby, jej objawów i przebiegu, a także metod walki ze skutkami schizofrenii); elektrowstrząsy (stosowane w przypadkach wyjątkowo ciężkiego przebiegu choroby). Schizofrenia ma bardzo duży wpływ na życie osoby chorej, dlatego bardzo ważne jest możliwie najwcześniejsze wdrożenie odpowiedniego leczenia. Warto zaznaczyć, że razem z rozwojem choroby, codzienne funkcjonowanie staje się coraz trudniejsze, a w skrajnych przypadkach schizofrenia może doprowadzić nawet do samobójstwa osoby chorej. Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy
Co to jest schizofrenia? Schizofrenia (inaczej „psychoza schizofreniczna” lub choroba Bleurera; termin „schizofrenia” pochodzi od słów schizis i phren, tłumaczonych odpowiednio jako: „rozszczepić” i „umysł”) to przewlekła choroba, którą można i trzeba leczyć. Należy do tzw. zaburzeń psychotycznych (psychoz), czyli stanów charakteryzujących się zmienionym chorobowo, nieadekwatnym postrzeganiem, przeżywaniem, odbiorem i oceną rzeczywistości. Chory cierpiący na psychozę ma poważnie upośledzoną umiejętność krytycznej, realistycznej oceny własnej osoby, otoczenia i relacji z innymi, a nawet nie jest do niej zdolny. Występuje kilka postaci schizofrenii. W zależności od przeważających objawów wyróżnia się schizofrenię paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną. W Polsce najczęściej rozpoznawana jest postać paranoidalna. Fot. Ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi około 1%. Równie często chorują kobiety, jak i mężczyźni. Jest to choroba ludzi młodych – ponad połowa zachorowań rozpoczyna się przed 30. rokiem życia. Mężczyźni zaczynają chorować średnio w nieco młodszym wieku (15.–24. roku życia) niż kobiety (25.–34. rokiem życia). Początek schizofrenii może być nagły (choroba rozwija się w ciągu kilku dni), szybki (kilka tygodni) lub też stopniowy – z objawami narastającymi powoli przez kilka miesięcy (a nawet lat). Początek nagły/ostry lub szybki z reguły nie budzi żadnych wątpliwości otoczenia (a często również i samego pacjenta), że dzieje się coś niepokojącego. Rodzina zazwyczaj chce szukać pomocy lekarskiej jak najszybciej, sam chory natomiast nie zawsze jest przekonany o swojej chorobie – niekiedy fałszywie ocenia rzeczywistość i nie szuka pomocy lekarskiej, a nawet jej unika. Schizofrenia może się zaczynać stopniowo – trwa to kilka miesięcy, a nawet lat. Najbliżsi chorego zazwyczaj zauważają niepokojące zmiany, ale tłumaczą je wieloma traumatycznymi wydarzeniami czy trudnościami w życiu osobistym. Chory stopniowo „wycofuje się”, staje się podejrzliwy, nieufny, zamknięty w sobie, unika relacji z ludźmi, przestaje wychodzić z domu. Takie wycofanie społeczne, a czasami nawet rodzinne, może wynikać z narastającego poziomu lęku, a także ze stopniowej utraty zainteresowania światem zewnętrznym i/lub koncentracją na własnych przeżyciach wynikających z rozpoczynającej się choroby. Najbliżsi mogą zaobserwować różne „dziwne” zachowania takiej osoby, na przykład nieadekwatne do sytuacji wypowiedzi. Częstym zjawiskiem jest również pogłębiająca się obojętność chorego („Teraz mamy taką trudną sytuację, a on/ona się tym w ogóle nie przejmuje”, „On/ona się przejmuje różnymi dziwnymi sprawami, tylko nie tym, co potrzeba”, „Zupełnie nie obchodzi go/jej, co ja czuję, co się ze mną dzieje”, „On/ona mówi czasami takie dziwne rzeczy, tak dziwnie się zachowuje”, „Unika swoich znajomych, a kiedyś był/była taki/a towarzyski/a”). Najbliższym chorego na schizofrenię, którzy przebywają z nim na co dzień, czasami trudno dostrzec początkowe objawy rozwijającej się choroby. Niekiedy na jej rozwój wskazuje wyraźne „załamanie linii życiowej” danej osoby (np. znaczne upośledzenie funkcjonowania społecznego, niemożność kontynuacji dotychczasowych planów edukacyjnych, zawodowych, życiowych, zubożenie i upośledzenie życia emocjonalnego), wyraźnie różne w porównaniu z rówieśnikami zachowanie, przeżywanie oraz odgrywanie ról społecznych. Schizofrenia to choroba przewlekła, jej leczenie trwa kilka, kilkanaście lat, a najczęściej do końca życia. Przebieg schizofrenii może być liniowy (ciągły, stopniowo i powoli postępujący) albo tzw. falujący (epizodyczny), z okresami nasilenia objawów chorobowych/epizodów choroby i powrotów do pełnego lub częściowego zdrowia (remisja pełna, niepełna). W okresach remisji objawy chorobowe nie występują (remisja pełna) lub ich nasilenie jest nieznaczne (remisja niepełna). Niezależnie od przebiegu choroby osoba nią dotknięta wymaga stałego leczenia, a także postępowania profilaktycznego w okresach remisji. Jakie są objawy choroby? Objawy schizofrenii: objawy pozytywne objawy negatywne zaburzenia poznawcze zaburzenia afektu objawy dezorganizacji psychicznej Objawy pozytywne lub negatywne nie oznaczają „pozytywnego” lub „negatywnego” wpływu na obraz i przebieg schizofrenii, ale wskazują na pewien „nadmiar” (objawy pozytywne, produktywne, wytwórcze) lub „brak/niedobór” (negatywne, nieproduktywne, niedostatek, ubytek) w postrzeganiu czy przeżywaniu rzeczywistości oraz w zakresie przekonań. Objawy pozytywne (wytwórcze) Do objawów pozytywnych (wytwórczych) schizofrenii należą przede wszystkim urojenia i omamy oraz tzw. pseudohalucynacje. Urojenia to zaburzenia myślenia zniekształcające albo kreujące rzeczywistość. Chory widzi rzeczy lub wydarzenia, które w rzeczywistości nie istnieją, albo nieadekwatnie odbiera i przeżywa rzeczywistość. Jego przekonania są bardzo mocne, nikt nie jest w stanie mu wyjaśnić (rodzina, lekarz), że się myli. Pacjent wierzy, że są one prawdziwe, a osoby, które starają się mu „wmówić, że jest inaczej”, włącza w swój świat urojeń i traktuje jak wrogów. W przebiegu schizofrenii mogą wystąpić urojenia ksobne, prześladowcze, urojenia odsłonięcia oraz oddziaływania. Urojenia ksobne polegają na przekonaniu chorego, że jest obserwowany i obmawiany („W radiu ciągle o mnie mówią”, „Oni wszyscy się na mnie patrzą i wszyscy się ze nie śmieją”). Chory z urojeniami prześladowczymi ma poczucie, że jest śledzony, podsłuchiwany i wyszydzany, a otaczające go osoby chcą go skrzywdzić, a nawet zabić. Pacjent z urojeniami odsłonięcia jest przekonany, że stał się ofiarą nacisków różnych osób/postaci lub rzeczy, które zabierają jego myśli i ujawniają je tak, że stają się znane i słyszalne dla innych osób/postaci lub konkretnie wybranej jednej osoby/postaci. Urojenia oddziaływania (wpływu) polegają na przekonaniu pacjenta, że jego myśli, uczucia, ciało i zachowanie ulegają wpływowi innych osób/postaci lub rzeczy. Halucynacje (omamy) to zaburzenie spostrzegania obejmujące zmysły wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku, polegające na realistycznym odczuwaniu doznania zmysłowego, mimo że w otoczeniu nie ma bodźca/obiektu, który to doznanie mógł wywołać. Chory z halucynacjami słuchu słyszy różne głosy, dźwięki proste (np. stukanie, pukanie, szmery) lub złożone (np. różne słowa, zdania), które w rzeczywistości nie istnieją. Mogą to być głosy jednej lub kilku osób, męskie lub żeńskie, trudne do odróżnienia lub układające się w wyraźnie słyszane przez pacjenta słowa, zdania, monologi czy dialogi. Głosy komentują zachowanie chorego lub nakazują wykonywanie różnych czynności – zadań. Bardzo uważnej obserwacji wymaga pacjent, który słyszy głosy nakazujące mu popełnienie samobójstwa. W przypadku halucynacji wzrokowych chory widzi różne kształty, rzeczy, osoby/postacie, które nie istnieją w rzeczywistości. Tym halucynacjom mogą towarzyszyć halucynacje słuchowe. Halucynacje zarówno słuchowe, jak i wzrokowe chory może dodatkowo interpretować urojeniowo, co umacnia jego „fałszywe”, urojeniowe sądy i przekonania. Na przykład pacjent widzi nieistniejące osoby, słyszy, jak komentują jego postępowanie, wydają mu różne polecenia, jest przekonany, że „oni” go obserwują, podsłuchują, prześladują, chcą skrzywdzić, zniszczyć. Najczęściej towarzyszy temu lęk psychotyczny, który wynika z – przeżywanych przez pacjenta z poczuciem zagrożenia zdrowia i życia – bardzo nasilonych halucynacji i/lub urojeniowych interpretacji. Pseudohalucynacje występują wtedy, kiedy pacjent nie słyszy głosów z zewnątrz, ale wewnątrz swojej głowy lub też „słyszy”, że głosy te wydobywają się z jego ciała i może z nimi dyskutować czy rozmawiać. Pseudohalucynacje i omamy słuchowe należą do najczęstszych – obok urojeń – objawów schizofrenii. Objawy negatywne Objawy negatywne mogą się przejawiać wspomnianym już, stopniowym wycofywaniem się z dotychczasowych aktywności (np. zawodowych, szkolnych, hobby) i relacji międzyludzkich aż do całkowitej utraty zainteresowań i wycofania społecznego, a nawet unikania innych osób („On/ona w ogóle nie chce wychodzić z domu”, „Jak ktoś do nas przychodzi, to się zamyka w swoim pokoju i nie chce tam nikogo wpuścić, często nawet własnej rodziny”). Może temu towarzyszyć tzw. zobojętnienie uczuciowe („Wszystko mi jedno”, „Rób co chcesz”), czy też tzw. afekt blady („spłycone przeżywanie”, zmniejszenie wyrażania emocji lub nawet brak ich wyrażania) oraz upośledzenie zdolności do komunikacji z otoczeniem za pośrednictwem mimiki, gestów i postawy ciała. Inne objawy negatywne to: abulia (tj. „bezczynność” jako efekt braku zdolności czy ograniczonej zdolności do planowania i podejmowania działań o określonym, złożonym celu), anhedonia (zmniejszona zdolność lub brak zdolności do odczuwania przyjemności), aspontaniczność (spadek, utrata spontaniczności zachowań i uczuć), bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi (wypowiadanie się pojedynczymi słowami o ubogiej treści, małe zróżnicowanie wypowiedzi), awolicja (brak własnej woli czy jej ograniczenie), spowolnienie ruchowe, mniejsza dbałość o siebie. Postępujące objawy negatywne mogą prowadzić do tzw. załamania linii życiowej, czyli zmiany dotychczasowych planów, zamierzeń, celów życiowych chorego. Dlatego bardzo istotne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia tej grupy objawów schizofrenii. Zaburzenia poznawcze W przypadku schizofrenii najczęściej występują zaburzenia koncentracji i uwagi, różnego rodzaju zaburzenia pamięci i inteligencji. Chory z trudem skupia się na wykonywanych czynnościach, nie potrafi zaplanować i zorganizować na przykład dnia czy najbliższego tygodnia. Nie pamięta tego, co niedawno zrobił, przeczytał, usłyszał czy powiedział. Zaburzenia afektu Zaburzenia afektu (nastroju) wiążą się z przeżyciami psychotycznymi (np. urojeniami, halucynacjami) oraz objawami negatywnymi i trudnościami, które z nich wynikają (np. chorobowe wycofanie społeczne i utrata pozycji społecznej/zawodowej czy możliwości dalszego kształcenia). Objawom może towarzyszyć smutek, żal, zmniejszenie radości życia. Emocje te są zgodne, adekwatne do realnych sytuacji lub chorobowych przeżyć psychotycznych albo nieadekwatne, niezgodne z przeżywanymi przez chorego treściami i wydarzeniami (np. nadmierna wesołkowatość, śmiech w sytuacjach trudnych, niekorzystnych dla pacjenta, np. straty). Kolejny przykład zaburzeń nastroju u chorych na schizofrenię to tzw. depresja popsychotyczna (czy poschizofreniczna) – tj. epizod depresji, który rozwija się w trakcie złagodzenia objawów lub po ustąpieniu ostrych objawów psychozy. U cierpiących na tę chorobę dominują: smutek lub obojętność, zmniejszenie radości życia i aktywności życiowej, utrata zainteresowań. Konieczna jest wówczas szczególnie czujna obserwacja pacjenta pod kątem ewentualnych myśli i/lub tendencji samobójczych. Objawy dezorganizacji psychicznej Objawy dezorganizacji psychicznej obejmują proces myślenia (chory ma trudności w zrozumieniu tego, co się wokół niego dzieje, postępowania ludzi, ich wypowiedzi) czy też zachowania chorego (zachowanie dziwaczne, nieadekwatne do sytuacji, chaotyczne). Jak wspomniano, schizofrenia może przybierać postać: paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną. W schizofrenii paranoidalnej dominują objawy pozytywne (objawy wytwórcze) – urojenia i omamy. W schizofrenii hebefrenicznej (zdezorganizowanej) górują niedostosowanie i objawy dezorganizacji w zakresie myślenia, afektu oraz zachowania (zachowanie nieprzewidywalne, chaotyczne, infantylne, mowa rozkojarzona). W schizofrenii katatonicznej przeważają stany tzw. osłupienia lub pobudzenia katatonicznego. Chory zazwyczaj nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem, milczy, pozostaje w stanie „osłupienia katatonicznego” (skrajny bezruch, „zastyganie” w różnych pozycjach). Osłupienie katatoniczne może nagle przechodzić w stan bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego – pacjent wykonuje ruchy chaotyczne, bez celu – po czym ponownie „zastyga” w osłupieniu. W schizofrenii prostej nie występują objawy pozytywne (wytwórcze); ta postać choroby zaczyna się powoli, a stopniowo narastające objawy negatywne są przyczyną załamania linii życiowej. W schizofrenii rezydualnej dominują tzw. przewlekłe objawy resztkowe (rezydualne) o w miarę stabilnym i niewielkim nasileniu, które utrzymują się przez dłuższy czas z wyraźną przewagą objawów negatywnych; w przeszłości u osób na nią cierpiących wystąpił co najmniej jeden epizod choroby z objawami wytwórczymi. Schizofrenię niezróżnicowaną cechuje brak przewagi jednych objawów nad innymi i ich zmienność. Taki obraz choroby nie pozwala rozpoznać u pacjenta żadnej z omawianych wcześniej postaci schizofrenii. Ryzyko samobójstwa Ocenia się, że ryzyko samobójstwa wśród chorych na schizofrenię wynosi średnio około 10%; jest większe u mężczyzn i u osób w młodym wieku. Zwiększa się także w przypadku częstych nawrotów choroby z przewagą objawów pozytywnych i przy utracie wiary w rezultaty leczenia. Większe ryzyko samobójstwa wiąże się również z występowaniem omówionej powyżej depresji poschizofrenicznej (zobacz: Samobójstwo). Dlaczego ja? Przyczyny schizofrenii są złożone i nie w pełni znane. Chorzy i ich bliscy często o nie pytają. W tak zwanym modelu biopsychospołecznym rozwoju schizofrenii uwzględniono czynniki biologiczne (w tym genetyczne), psychologiczne, społeczne i środowiskowe, które zgodnie z obecną wiedzą medyczną mogą wpływać na wystąpienie tej choroby i jej obraz kliniczny. Ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których u krewnych pierwszego stopnia (np. rodzice, rodzeństwo, dzieci) rozpoznano schizofrenię. Jednak w zależności od tego, który z członków najbliżej rodziny jest chory, ryzyko jest bardzo zróżnicowane. Na przykład w przypadku występowania schizofrenii u obojga rodziców ryzyko zachorowania dziecka sięga 46%, podobnie duże ryzyko dotyczy bliźniaków jednojajowych (48%). Natomiast w przypadku schizofrenii występującej tylko u jednego z rodziców lub u rodzeństwa niebliźniaczego ryzyko to wynosi odpowiednio: 6% i 9%. Jeżeli jeden z bliźniaków dwujajowych choruje na schizofrenię, to ryzyko jej rozwoju u drugiego sięga 17%. Ta „podatność” ( genetyczna) na chorobę nie musi jednak oznaczać, że ona wystąpi, a rozwój choroby zależy od współdziałania wielu różnych czynników. Jeśli ktoś z rodziny zachoruje na schizofrenię, nie wolno szukać „winnego za jej powstanie i rozwój”. Tu nie ma „winnych”. Schizofrenia nigdy nie jest efektem pojedynczego (a nawet kilku) błędu (np. w wychowywaniu dziecka), zdarzenia (choćby traumatycznego) czy choroby somatycznej itp. Jej geneza jest złożona; rozwija się w wyniku splotu wielu czynników genetycznych, biologicznych i psychologicznych, które wystąpiły w życiu danej osoby. Poza tym schizofrenia to tak duże cierpienie psychiczne zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny, że nie należy go powiększać, snując niepotrzebne i niezgodne z obecną wiedzą medyczną rozważania: „Co ja takiego zrobiłem/zrobiłam, że zachorowałem/zachorowałam, że on/ona zachorował/zachorowała”. W przypadku tej choroby szczególne znaczenie ma wzajemna pomoc i wsparcie poszczególnych członków rodziny. Kiedy zgłosić się do psychiatry? Na konsultację do psychiatry należy się zgłosić, gdy wystąpią jakiekolwiek objawy spośród opisanych powyżej lub inne niepokojące symptomy czy zachowania. Podczas konsultacji psychiatrycznej nie zawsze następuje rozpoznanie choroby czy zaburzenia psychicznego. Zazwyczaj ostre i gwałtownie się rozwijające objawy schizofrenii nie budzą wątpliwości, że od razu trzeba się zgłosić do lekarza, najlepiej do psychiatry. Objawy te, mimo że wyraźnie niepokojące dla najbliższych, nie zawsze skłaniają chorego do szukania pomocy. Niekiedy jest wręcz odwrotnie: zainteresowanie osób z otoczenia może budzić u chorego podejrzliwość, wrogość czy nawet czynny i agresywny opór. Jeśli objawy schizofrenii pojawiają się nagle, gwałtownie i są nasilone (zazwyczaj są to objawy wytwórcze), często chory wymaga hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym. Na tę ostatnią pacjent powinien wyrazić zgodę. Zgodnie z obowiązującą w Polsce Ustawą o Ochronie Zdrowia Psychicznego chory, którego dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, może być przyjęty do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody. Jeśli natomiast istnieją wątpliwości, czy dana osoba jest chora psychicznie, powinna być przyjęta do szpitala psychiatrycznego na „obserwację psychiatryczną”, jednak nie dłuższą niż 10 dni. Najczęściej gwałtowne i nasilone objawy psychotyczne nie pozostawiają żadnych wątpliwości diagnostycznych co do rozwijającego się procesu chorobowego, choć nie zawsze stwierdza się schizofrenię; mogą to być inne zaburzenia psychotyczne. W przypadku objawów o niewielkim nasileniu, rozwijających się stopniowo i powoli (dotyczy to zarówno objawów pozytywnych, jak i negatywnych) diagnozowanie i leczenie schizofrenii można prowadzić ambulatoryjnie. Zawsze jednak należy się zwrócić do lekarza psychiatry – nawet jeśli łagodne objawy nie zaburzają codziennego funkcjonowania, a jedynie budzą niepokój u danej osoby lub jej najbliższych. W przypadku wystąpienia myśli i/lub tendencji samobójczych należy bezwzględnie i jak najszybciej zwrócić się o pomoc do lekarza (najlepiej do lekarza psychiatry). Szczególnie niepokojące są myśli samobójcze z towarzyszącymi urojeniami prześladowczymi, a także halucynacjami słuchowymi. „Głosy” komentują wówczas postępowanie pacjenta i „nakazują mu” popełnienie samobójstwa. Pacjenta z rozpoznaną schizofrenią bez wskazań do hospitalizacji, który z powodu nasilających się objawów chorobowych nie może systematycznie uczestniczyć w leczeniu ambulatoryjnym (np. w poradni zdrowia psychicznego), można objąć leczeniem w ramach tzw. zespołu leczenia środowiskowego (ZLŚ) w domu chorego. Jak lekarz rozpoznaje schizofrenię? Objawy psychotyczne nie zawsze wskazują na schizofrenię. Lekarz może podejrzewać wystąpienie na przykład „ostrych wielopostaciowych zaburzeń psychotycznych”. Dopiero po pewnym czasie, po uwzględnieniu obrazu klinicznego, przebiegu leczenia i obserwacji klinicznej pacjenta, można rozpoznać albo schizofrenię, albo inne zaburzenia psychiczne. Lekarz psychiatra rozpoznaje schizofrenię na podstawie osobistego badania psychiatrycznego pacjenta, opartego przede wszystkim na obserwacji i rozmowie z chorym (wskazana jest też rozmowa z jego rodziną) oraz na wywiadzie dotyczącym jego dotychczasowego funkcjonowania, niepokojących objawów czy zaburzeń psychicznych w rodzinie. Nie ma badań laboratoryjnych potwierdzających lub wykluczających schizofrenię. Jednak wykonanie badań (z neuroobrazowymi włącznie) jest konieczne w celu oceny stanu ogólnego pacjenta, wykluczenia innych chorób imitujących schizofrenię, a także gdy rozpoznanie jest wątpliwe. Lekarz psychiatra zwraca ponadto uwagę na ewentualnie współwystępujące inne choroby, zaburzenia psychiczne, uzależnienie od nikotyny (bardzo częste w przypadku schizofrenii), nadużywanie alkoholu, substancji psychoaktywnych (np. amfetaminy, marihuany) czy leków uspokajających lub nasennych. Częste jest również współwystępowanie schizofrenii i różnych chorób somatycznych, które niekorzystnie wpływają na stan psychiczny, rokowanie i przebieg leczenia (np. choroby układu krążenia, nadwaga, zwiększone stężenie cholesterolu, cukrzyca). W diagnostyce schizofrenii mogą być stosowane różne kwestionariusze oceny występowania i stopnia nasilenia objawów psychotycznych. Jednak na podstawie ich wyników, bez osobistego badania i obserwacji pacjenta, nie można rozpoznać schizofrenii. Mogą one natomiast ułatwić ocenę postępów leczenia i stopnia poprawy stanu zdrowia pacjenta. Jakie są sposoby leczenia schizofrenii? Terapia chorych na schizofrenię obejmuje leczenie zaostrzeń choroby oraz zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom. Leczenie ma charakter kompleksowy i może obejmować: farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię, terapię zajęciową i inne formy terapii (rzadko elektrowstrząsy). Podstawowa metoda leczenia to farmakoterapia. Stosuje się leki przeciwpsychotyczne (dawniej zwane neuroleptykami). W leczeniu chorego na schizofrenię często istotne znaczenie ma współpraca lekarza nie tylko z samym pacjentem, ale także z jego rodziną. Terapia zazwyczaj trwa całe życie. W przypadku ostrych epizodów psychotycznych czy gwałtownych nasilonych zaostrzeń choroby pacjent powinien być hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym. Znaczna grupa osób cierpiących na schizofrenię jest leczona ambulatoryjnie (lub w ramach zespołów leczenia środowiskowego) i rzadko wymaga pobytu w szpitalu, a niekiedy w ogóle nie musi być hospitalizowana. Leczenie można też odbywać planowo w szpitalnych oddziałach dziennych lub oddziałach stacjonarnych rehabilitacji psychiatrycznej. Podczas takiego leczenia, którego formę ustalają wspólnie lekarz i pacjent, szczególny nacisk kładzie się na różne rodzaje terapii zajęciowej, odpowiednią psychoterapię i psychoedukację. Nagłej hospitalizacji psychiatrycznej częściej wymagają pacjenci, którzy leczą się niesystematycznie, odstawiają leki, kiedy uważają, że już czują się dobrze, lub samodzielnie, bez uzgodnienia z lekarzem zmieniają dawki leków i sposób ich przyjmowania. Psychoedukacja w przypadku schizofrenii polega na przekazywaniu pacjentowi i/lub jego rodzinie informacji na temat rozwoju, przebiegu i objawów tej choroby oraz objawów sugerujących jej nawrót czy zaostrzenie, a także na temat możliwych rozwiązań i sposobów radzenia sobie z trudnościami wynikającymi z choroby. Psychoedukacja może być kierowana tylko do pacjenta, albo też łącznie do pacjenta i jego rodziny lub też tylko do rodziny pacjenta. Organizuje się także grupy wielorodzinne. Takie „szkolenie” odbywa się w trakcie wizyt lekarskich lub jest częścią pracy terapeutycznej w różnych instytucjach profesjonalnie zajmujących się leczeniem chorych na schizofrenię, np. na oddziałach rehabilitacyjnych czy w ramach pomocy organizowanej przez zespoły leczenia środowiskowego. Forma psychoterapii osoby chorującej na schizofrenię zależy od objawów chorobowych, ich nasilenia, a także systematycznego w niej uczestnictwa. Zaleca się przede wszystkim psychoterapię wspierającą, poznawczo-behawioralną oraz treningi funkcjonowania poznawczego. Jak już wspomniano, schizofrenia często dotyka osoby młode, które pozostają jeszcze pod opieką rodziców. Zaleca się wtedy zwykle terapię rodzinną, do której zaprasza się zazwyczaj wszystkich członków rodziny mieszkających razem z pacjentem. Uczą się oni, jak sobie radzić z trudnościami wynikającymi z choroby, a także jak identyfikować i modyfikować takie zachowania czy emocje, które mogą utrudniać powrót pacjenta do zdrowia i zwiększać ryzyko nawrotu choroby. Leczenie farmakologiczne (farmakoterapia) schizofrenii polega przede wszystkim na stosowaniu tzw. leków przeciwpsychotycznych. Wyróżnia się leki przeciwpsychotyczne klasyczne (typowe; leki pierwszej generacji) i atypowe (leki drugiej generacji), które różnią się pomiędzy sobą potencjałem wywoływania tzw. objawów pozapiramidowych (zazwyczaj potencjał ten jest mniejszy w przypadku leków przeciwpsychotycznych atypowych) oraz wpływem na objawy negatywne i afektywne schizofrenii (korzystniejszy w przypadku leków atypowych). W ściśle uzasadnionych przypadkach, np. skrajnie nasilonych epizodów schizofrenii z myślami i tendencjami samobójczymi, objawów katatonicznych, lekooporności czy u kobiet w ciąży, można rozważyć leczenie elektrowstrząsami. Objawy pozapiramidowe należą do najczęstszych objawów niepożądanych w trakcie stosowania klasycznych leków przeciwpsychotycznych. Należą do nich: akatyzja, dystonie, parkinsonizm i dyskinezy. Akatyzja to niepokój ruchowy – chory nie może spokojnie stać, leżeć czy siedzieć w miejscu bez poruszania kończynami dolnymi, „dreptania w miejscu”, wstawania, bezcelowego, nadmiernego chodzenia. Dystonie występują pod postacią mimowolnych (niezależnych od woli człowieka) skurczów różnych grup mięśniowych – mięśni karku, oczu, twarzy (np. sztywność żuchwy), jamy ustnej (np. sztywność języka) czy kończyn. W parkinsonizmie polekowym występują sztywność różnych grup mięśniowych, chód drobnymi krokami, drżenia różnych części ciała, zmiana charakteru pisma (np. pisanie znacznie mniejszych liter), nadmierne ślinienie się, potliwość, niewyraźna mowa, maskowatość twarzy i upośledzenie mimiki. Dyskinezy późne to mimowolne, zazwyczaj rytmiczne ruchy, obejmujące najczęściej mięśnie mimiczne twarzy (ruchy języka, usta, cmokanie, zgrzytanie zębami), a także mięśnie szyi, tułowia i kończyn. Polekowe objawy pozapiramidowe bardzo często stanowią przyczynę odmowy leczenia przez pacjenta i/lub jego rodzinę. Niezwykle istotna jest więc dobra współpraca lekarz–pacjent, umożliwiająca rozmowę i psychoedukację pacjenta i jego rodziny. Powinni oni jak najwięcej wiedzieć na temat tych objawów, przyczyn ich występowania, możliwości zapobiegania ich pojawieniu się i leczenia (najczęściej farmakologicznego) objawów, które już wystąpiły. Niektóre leki przeciwpsychotyczne mogą upośledzać metabolizm glukozy i cholesterolu oraz powodować zwiększenie apetytu. W trakcie leczenia są więc niezbędne badania laboratoryjne (np. kontrola stężenia glukozy we krwi na czczo czy stężenia cholesterolu), a także kontrola masy ciała – obwodu talii oraz tzw. wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI; masa ciała w kg podzielona przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu: kg/m2). Ponadto systematycznie oznacza się morfologię i aktywność enzymów wątrobowych, niekiedy wykonuje się kontrolne badanie EKG. Należy podkreślić, że skuteczne leczenie schizofrenii w większości przypadków nie musi się wiązać z występowaniem uciążliwych działań niepożądanych, a komfort pacjenta jest jednym z istotnych czynników decydujących o doborze leku. W leczeniu chorych na schizofrenię zwraca się także szczególną uwagę na ewentualne współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych, przede wszystkim uzależnienia od alkoholu i substancji psychoaktywnych. Jak już wspomniano, schizofrenia często współwystępuje z różnymi chorobami somatycznymi, które niekorzystnie wpływają na stan psychiczny pacjenta. Stan zdrowia somatycznego i ewentualne równoległe leczenie schizofrenii i współwystępujących chorób somatycznych u lekarza rodzinnego i/lub specjalistów z innych dziedzin medycyny ma bardzo duże znaczenie. Konieczna jest systematyczna kontrola zdrowia u lekarza rodzinnego. Występujące u pacjenta niektóre zaburzenia somatyczne oraz nadwaga czy otyłość decydują często o doborze leku przeciwpsychotycznego. Lekarz psychiatra w zależności od obrazu klinicznego schizofrenii, jej przebiegu, współwystępowania innych zaburzeń somatycznych i psychicznych podejmuje decyzję o leczeniu jednym (monoterapia) lub dwoma/kilkoma lekami z tych samych lub różnych grup farmakologicznych (politerapia, terapia skojarzona). Bardzo ważna w leczeniu schizofrenii jest także modyfikacja trybu życia pacjenta: aktywność fizyczna, prawidłowy sposób odżywiania się oraz odpowiednia ilość snu. Terapia zajęciowa i różne formy terapii dla pacjentów chorujących na schizofrenię mają na celu umożliwienie optymalnego społecznego funkcjonowania pacjenta. Chory się uczy, jak sobie radzić z trudnościami wynikającymi z choroby, w tym ze stygmatyzacją społeczną, i na czym polega tzw. sieć wsparcia społecznego. Wsparcia społecznego udzielają nie tylko najbliższe osoby z otoczenia pacjenta (rodzina, przyjaciele, znajomi), lecz grupy osób, organizacje lub instytucje stanowiące społeczno-socjalne opacie dla konkretnego pacjenta. Można wymienić interwencje socjalno-opiekuńcze w ramach Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej, pomoc w zakresie Ośrodków Interwencji Kryzysowych, grupy samopomocy, instytucje i fundacje związane np. z aktywizacją zawodową pacjenta oraz programy społeczne lokalne, ogólnopolskie i międzynarodowe (np. „Schizofrenia – otwórzcie drzwi”). Informacje dla pacjenta, który rozpoczął leczenie farmakologiczne schizofrenii Ważne jest systematyczne przyjmowanie leków, zgodnie z zaleceniami lekarza psychiatry. Leczenie jest długotrwałe, trwa najczęściej do końca życia. Niezwykle istotna jest dobra współpraca pomiędzy lekarzem psychiatrą a pacjentem, najczęściej z udziałem rodziny chorego. Obejmuje ona edukację dotyczącą choroby, ustalenia co do sposobu postępowania leczniczego w poszczególnych fazach choroby, a przede wszystkim co do sposobu przyjmowania poszczególnych leków: częstości (raz dziennie, kilka razy dziennie czy raz na tydzień, przez miesiąc w formie iniekcji), formy leku (tabletki, iniekcje, opłatki; leki do połykania czy leki rozpuszczalne w jamie ustnej), rodzaju poszczególnych leków (w zależności np. od objawów współwystępujących istotnych dla pacjenta, np. zaburzeń snu, łaknienia, otyłości, stopnia aktywizacji, nastroju) oraz towarzyszących działań niepożądanych. Objawy niepożądane związane z terapią lekami przeciwpsychotycznymi są różnorodne, zmienne, zależą od rodzaju stosowanego leku, dawki i czasu jego przyjmowania, leków stosowanych dodatkowo czy psychicznych i somatycznych zaburzeń/chorób towarzyszących. Należą do nich przedstawione powyżej objawy pozapiramidowe, nadmierne uspokojenie, senność lub nadmierne pobudzenie, napięcie wewnętrzne, nadmierne ślinienie lub suchość ust, biegunki lub zaparcia, nudności, zawroty głowy, zwiększenie masy ciała. Objawy niepożądane występujące w trakcie farmakoterapii są bardzo zróżnicowane i zmienne. O możliwości wystąpienia poszczególnych z nich u konkretnego pacjenta lekarz psychiatra informuje w trakcie włączania leków oraz w trakcie dalszego leczenia. Lekarz proponuje też pacjentowi różne sposoby radzenia sobie z tymi objawami (nie tylko farmakologiczne). Warto obserwować zmiany samopoczucia po wdrożeniu leków i opisywać lekarzowi zarówno oznaki poprawy, jak i wszelkie niepokojące objawy. Dzięki tym informacjom lekarz w porozumieniu z pacjentem może lepiej dobrać rodzaj i dawki leków, a także włączać odpowiednie postępowanie w celu opanowania lub zredukowania nasilenia działań niepożądanych farmakoterapii. Nierzadko i w tym przypadku przydatne jest zaangażowanie rodziny pacjenta. Leki przeciwpsychotyczne nie uzależniają, więc pod tym względem są bezpieczne w leczeniu długoterminowym. Mają one również odmienne profile działania i różne działania niepożądane – to sprawia, że można dążyć do optymalnego dopasowania leku dla każdego chorego. Brak powodzenia terapii jednym lekiem nie jest powodem do całkowitego zaprzestania leczenia, ale do poszukiwania lepszych rozwiązań w zakresie farmakoterapii. W przypadku schizofrenii zazwyczaj nie zaleca się przerywania terapii lekami przeciwpsychotycznymi. Należy je przyjmować również w okresach remisji – jest to postępowanie profilaktyczne, wpływające na zmniejszenie ryzyka wystąpienia nawrotu. W przypadku konieczności zmiany leczenia o sposobie zamiany leków informuje lekarz psychiatra. Zazwyczaj taka zamiana odbywa się na tzw. zakładkę: stopniowemu włączaniu nowego leku towarzyszy stopniowe odstawianie leku dotychczasowego. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą. Warto, aby terapię pacjenta prowadził jeden lekarz psychiatra, który zna przebieg jego choroby, reakcje pozytywne i niekorzystne na stosowane dotychczas leczenie, objawy sugerujące rozpoczynające się zaostrzenie czy nawrót choroby. Jak podkreślano, w leczeniu pacjenta chorującego na schizofrenię bardzo ważna jest okresowa systematyczna kontrola ogólnego stanu zdrowia u lekarza rodzinnego albo leczenie współwystępujących chorób somatycznych u lekarzy odpowiednich specjalności. Niezmiernie istotna jest rezygnacja z alkoholu i innych używek. Zaburzają one nie tylko działanie poszczególnych leków, ale także wpływają na zaostrzenie choroby lub sprzyjają jej nawrotowi w przypadku utrzymującej się remisji. Ważny jest także właściwy styl życia pacjenta: odpowiednia ilość snu, sposób odżywiania się, aktywność fizyczna. Istotne znaczenie ma aktywność w ciągu dnia: unikanie długiego przebywania w łóżku, „podsypiania” (ewentualnie poza krótką kilku-, maksymalnie kilkunastominutową drzemką), dbałość o czas i formę odpoczynku. Istotny jest uregulowany czas snu, unikanie „nieprzespanych nocy” i odpowiednie planowanie różnych czynności, które można wykonać w ciągu dnia. Należy także zwrócić uwagę na umiarkowaną aktywność fizyczną oraz odpowiedni sposób odżywiania się (częstsze posiłki: np. 3 główne: śniadanie, obiad, kolacja i 2 dodatkowe pomiędzy nimi [ale o tych samych porach], bez „podjadania”). Przy pojawiającej się lub utrzymującej się nadwadze lub otyłości wskazana jest odpowiednia dieta. Zapamiętaj! Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, którą można i należy leczyć w celu uzyskania remisji pełnej lub remisji funkcjonalnej, tj. powrotu do normalnego życia. Schizofrenię powinien zdiagnozować i leczyć lekarz psychiatra. Terapia schizofrenii powinna być kompleksowa, ale podstawową rolę odgrywa leczenie farmakologiczne. Systematyczne leczenie, w zależności od obrazu klinicznego i przebiegu schizofrenii, może przynieść długotrwałe remisje. Leczenie farmakologiczne należy kontynuować także w okresie remisji w ramach profilaktyki nawrotów choroby. Ważna jest dobra współpraca pacjenta i jego rodziny z lekarzem psychiatrą (i innymi terapeutami) prowadzącym leczenie oraz psychoedukacja zarówno pacjenta, jak i jego rodziny, obejmująca informację na temat choroby i umiejętności radzenia sobie z jej objawami i towarzyszącymi jej trudnościami. Bardzo istotne znaczenie ma odpowiednie wsparcie rodzinne i środowiskowe pacjenta (zob. Schizofrenia – informacje dla rodzin pacjentów).
rysunki chorych na schizofrenię
